Afgelopen april publiceerde Vrij Nederland in een themanummer ‘De grootste denkers van vandaag’ een lijstje met de belangrijkste denkers van dit moment. Er worden keurige namen genoemd: Michael Ignatieff, Bruno Latour, Judith Butler, Amartya Sen, Susan Neiman en Arthur Danto. Het zijn geen verrassende namen. De lijst zegt echter meer over de Nederlandse initiatiefnemers dan over degenen die erop staan.
Wat is mijn aarzeling bij dit lijstje? In juli 2008 bracht Foreign Policy in samenwerking met Prospect via een internetpoll de wereldtophonderd van intellectuelen in kaart. Voor het eerst hadden ook veel niet-Europeanen
en -Amerikanen een stem. Onder meer werd een tot nu toe grotendeels onbekende Turks-islamitische geleerde, Fethullah Gülen, verkozen tot’s werelds belangrijkste intellectueel. Gülen, auteur van meer dan zestig titels, won met meer dan 500.000 stemmen: een landslide victory.
De toptien bestond volledig uit moslims, onder wie drie Nobellaureaten:
Muhammad Yunus, de grondlegger van het microkrediet op 2, de Turkse schrijver Orhan Pamuk op 4 en de Iraanse advocaat en mensenrechtenactiviste Shirin Ebadi op 10.
Het resultaat was voor velen verrassend. ‘De overwinning van Gülen vestigt de aandacht op het belangrijkste conflict in Europa, dat in Turkije plaatsvindt tussen de seculiere nationalistische staat en de hervormingen van de islamitisch-democraten van de AK-partij’, aldus Foreign Policy.
Gülen, die sinds 1998 in de Verenigde Staten woont, is verantwoordelijk voor de oprichting van een wereldwijd netwerk van scholen die de islam prediken in een geest van verdraagzaamheid. In het Westen wordt hij geprezen omdat hij Osama bin Laden na 11 september sterk veroordeelde
en zich inzette om de dialoog te bevorderen.
Hoe zit het met de rest van de toptien? Muhammad Yunus, Shirin Ebadi en Aitzaz Ahsan hebben naam gemaakt als activisten. De eerste twee wonnen de Nobelprijs voor de Vrede, de derde bevond zich in de voorhoede van de anti-Musharraf-protesten die vorig jaar Pakistan opschudden. Yusuf al-Qaradawi is een islamgeleerde, Amr Khaled is een zeer bekende televisie-imam, Abdolkarim Soroush een islamitisch-theoreticus en de moslimintellectueel Tariq Ramadan is inmiddels in Nederland welbekend.
Deze mensen zijn allemaal moslims. Mahmood Mamdani, een in de Verenigde Staten gevestigde politiek en postkolonialistisch theoreticus, heeft een moslimachtergrond – hij werd in Oeganda geboren uit een
Indische familie – en verzet zich krachtig tegen het Amerikaanse buitenlandse beleid. Klaarblijkelijk heeft Foreign Policy de liberale delen van de islamitische wereld weten te bereiken die toegang hadden tot internet,
alsook veel in het Westen wonende moslims.
Foreign Policy zette met zijn onderzoek een eerste stap in een grotere wereld, die we nodig hebben om te weten te komen hoe politieke gevoelens liggen, wat de intellectuele referentiekaders zijn, wie in de heersende politieke chaos belangrijk worden gevonden – kortom, hoe een grotere wereld dan het westerse intellectuele publiek denkt.
Vrij Nederland vertegenwoordigt wat dit betreft mijn wereld niet en dat geldt voor velen. Wat Vrij Nederland hier doet is wat het al jaren doet:het geeft een kortzichtige ‘intellectuele meting’ onder ‘ons soort mensen’. Het blijkt dat ze ofwel geen benul hebben van wat er gaande is in het Nederlandse politieke landschap, of daar gewoon niet aan willen. Maar juist door de veelzijdigheid van de intellectuele diversiteit zijn we niet meer afhankelijk van een aantal Nederlandse voorgangers, maar maken we kennis met interessante en belangrijke geleerden wereldwijd met weldoordachte meningen over onze huidige leefwereld.
Vrij Nederland, word wakker.
