DOOR LIZA MÜGGE, ARWEN VAN STIGT
De huidige gemeenteraad van Amsterdam is de meest diverse raad die de stad ooit heeft gekend. Van de 45 raadsleden heeft 29 procent een “niet-Westerse” migratieachtergrond, een stijging van 9 procent ten opzichte van 2014 (zie figuur 1). Is de recente omslag het resultaat van de opkomst van nieuwe partijen geleid door spraakmakende politici met een migratieachtergrond en een expliciete diversiteitsagenda, zoals BIJ1 en DENK? Onze duik in de archieven laat zien dat dit maar ten dele het geval is.
We zetten de cijfers van negen raadsperiodes op een rij sinds de beëdiging van de eerste raadsleden met een migratieachtergrond. Wie waren de eersten? Hoe is de genderverhouding binnen deze groep? En wat zijn de verschillen tussen groepen en partijen?[1]
De ‘eersten’: van Tara Oedayraj Singh Varma tot Sylvana Simons
De afgelopen 32 jaar zijn 82 zetels (18% van het totaal) bezet door 61 raadsleden met een migratieachtergrond. In 1986 worden de eerste eerste raadsleden met een migratieachtergrond in Amsterdam beëdigd: Tara Oedayraj Singh Varma (Links Akkoord, later GroenLinks), Wesley Amzand (PvdA) en Leo Balai (PvdA). Amzand en Balai zijn geboren in Suriname, Oedayraj Singh Varma in Brits-Guyana. Oedayraj Singh Varma was van 1983-1986 al duo-raadslid. In 1994 is zij de eerste vrouw met een migratieachtergrond die wordt geïnstalleerd als Tweede Kamerlid. Leo Balai blijft 12 jaar raadslid (1986-1998) en is – met de Turks-Nederlandse Emre Ünver – het langstzittende Amsterdamse raadslid met een migratieachtergrond.
Figuur 1: Raadsleden met migratieachtergrond, Amsterdam 1986-2018 (%)
Marokko, Suriname en Turkije zijn de meest voorkomende herkomstlanden, overige groepen zijn in de minderheid (figuur 2). De aandelen van deze groepen fluctueren sterk per periode. In de beginjaren zijn vooral Nederlands-Surinaamse raadsleden goed vertegenwoordigd; na verschillende dalingen is dit ook in 2018 weer de grootste groep. Sinds 1994 is het aandeel Nederlands-Turkse raadsleden redelijk stabiel. Nederlands-Marokkaanse raadsleden zijn sinds 1994 structureel vertegenwoordigd. De periodes met de meeste diversiteit aan groepen zijn 2002-2006, 2006-2010 en 2018. In 2018 wordt voor het eerst een raadslid met een Syrische achtergrond verkozen, terwijl er geen raadsleden meer zijn van Antilliaanse of Indische herkomst. Een ander unicum in 2018 is het toetreden van Sylvana Simons, zij is de eerste vrouwelijke partijleider van kleur in Amsterdam.
Figuur 2: Herkomstlanden raadsleden met een migratieachtergrond in %, 1986-2018[2]
Gender
Het aandeel vrouwen in Nederlandse gemeenteraden is structureel lager(landelijk gemiddeld nooit hoger dan 28%) dan in de Tweede Kamer (36% in 2017). Onder Amsterdamse raadsleden met een migratieachtergrond zijn mannen in de meeste periodes beter vertegenwoordigd dan vrouwen, maar het verschil is niet zo groot als onder raadsleden zonder migratieachtergrond (figuur 3 en 4). In 1990-1994 is de genderverdeling gelijk, in 2006 en de huidig periode is het aandeel vrouwen zelfs hoger dan mannen. Kanttekening bij deze positieve cijfers van 2018 is dat deze raad pas net begonnen is. Raadsleden met een migratieachtergrond die voortijdig stoppen worden vaker opgevolgd door een door een witte man (gemiddeld 63% vanaf 1986 genomen).
Figuur 3: Genderverdeling raadsleden Amsterdam met migratieachtergrond, 1986-2018
Figuur 4: Genderbalans onder Amsterdamse raadsleden met en zonder migratieachtergrond, 1986-2018
PvdA tot 2018 meest diverse partij in Amsterdam
Met uitzondering van de periode 1990-1994 leverde de PvdA in alle jaren de meeste raadsleden met een migratieachtergrond (figuur 5). Van het totale aantal raadsleden vertegenwoordigde maar liefst de helft de PvdA. Dit verandert in 2018 wanneer de PvdA halveert en van 10 naar 5 zetels gaat. Binnen de nieuwe partijen in de Amsterdamse raad, DENK, BIJ1, en de ChristenUnie, hebben alle fractieleden een migratieachtergrond (figuur 6). Yernaz Ramautarsing stond op een verkiesbare plek op de lijst van nieuwkomer Forum voor de Democratie, maar hij trok zich terug voor de verkiezingen.Terwijl de diversiteit binnen de fractie van de PvdA daalt, worden fracties van andere gevestigde partijen diverser dan voorheen (GroenLinks, VVD en D66). Op het landelijke niveau zagen we eerder dat andere partijen de implosie van de PvdA juist niet wisten te compenseren.
Figuur 5: Amsterdamse raadsleden met migratieachtergrond over alle partijen, 1986-2018
Figuur 6: Amsterdamse raadsleden met migratieachtergrond per fractie (%), 1986-2018
Het patroon in de Tweede Kamer volgend is diversiteit in de Amsterdamse gemeenteraad niet langer voornamelijk voorbehouden aan de PvdA. De huidige raadsperiode is in vele opzichten een uitschieter qua diversiteit in Amsterdam: nieuwe partijen met diverse raadsleden, meer diversiteit binnen fracties van gevestigde partijen, meer vrouwen met een migratieachtergrond, meer verschillende achtergronden, een partijleider van kleur. Kortom, in Mokum is diversiteit de nieuwe politieke realiteit.
Verantwoording
Omdat er geen overzicht bestaat van Amsterdamse raadsleden tussen 1940-1998 hebben we een database aangelegd. De data bestaat uit stedelijke jaarverslagen en krantenartikelen verzameld in respectievelijk het Stadsarchief en de openbare krantendatabase Delpher. Voor de periode 1998 tot heden zijn de uitslagen van de verkiezingen gebruikt.
Geraadpleegde literatuur
Berger, M., Fennema, M., van Heelsum, A., Tillie, J., & Wolff, R. (2001). Politieke participatie van etnische minderheden in vier steden. (IMES Rapportenreeks). Amsterdam: Instituut voor Migratie en Etnische Studies. Beschikbaar via https://dare.uva.nl/search?identifier=595a05ce-ffa9-4a80-b066-f457fa9efe1c [1-5-2018].
Hofland, P. (1998) Leden van de Raad, de Amsterdamse Gemeenteraad 1814-1941. Amsterdam: Gemeentearchief.
Dank
Dank aan Laure Michon, senior onderzoeker bij Onderzoek, Informatie en Statistiek, Gemeente Amsterdam, die ons toegang verleende tot overzichten van Amsterdamse raadsleden tussen 1998 en 2015.
Noten
[1] Voor belang van diversiteit zie eerdere blogs over diversiteit in politiek: http://stukroodvlees.nl/het-is-toch-2017-diversiteit-in-rutte-iii/; http://stukroodvlees.nl/gender-en-etniciteit-in-de-tweede-kamer/; http://stukroodvlees.nl/page/3/?s=gender; http://stukroodvlees.nl/dertig-jaar-diversiteit-de-tweede-kamer-hoe-verder-na-de-verkiezingen/
[2] De ‘N’ is iedere voor elke periode het totaal aantal raadsleden (met en zonder migratieachtergrond). De aantallen waren respectievelijk: 45; 47; 49; 52; 58; 61; 62; 55; 45. In periodes waarin het aantal boven de 45 ligt, zijn er vervangingen.
