“Het zijn geen vrienden van Israël, het zijn de ware vijanden van dat land.” Zo vatte de Nederlandse schrijver Kader Abdolah de onvoorwaardelijke pro-Israël houding samen van de Nederlandse regering. Immers, “een vriend hoort eerlijk te zijn, hij moet je waarschuwen wanneer je fout zit” (De Volkskrant, 12/01/09).
En Israël zit goed fout in zijn beleid jegens de Palestijnen. De uitspraak van Abdolah geldt mutatis mutandis ook voor de Europese Unie en natuurlijk ook de Verenigde Staten. Zij zijn respectievelijk de belangrijkste handelspartner en bondgenoot van Israël. Hiermee zijn ze perfect gepositioneerd om Israël te weerhouden van een suïcidaal koloniaal beleid. Dat zou pas echt van vriendschap getuigen.
Onderhandelen over onderhandelingen
In tegenstelling tot zijn voorganger besloot Barack Obama om onmiddellijk na zijn aantreden werk te maken van ‘vrede in het Midden-Oosten’. Hij duidde de verdienstelijke senator George Mitchell aan als speciale gezant voor het Midden-Oosten. De pendeldiplomatie van Mitchell sleepte een moratorium van tien maanden op de bouw van nieuwe nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden uit de brand. Het moratorium mocht dan wel geen onverdeeld succes zijn, het leidde wel tot rechtstreekse onderhandelingen tussen Israël en de PLO die op 2 september werden aangevat.
Ondanks Amerikaanse druk toonde de Israëlische premier Benyamin Netanyahu (Likud) zich niet bereid om het moratorium dat op 26 september afliep te verlengen. Enkele dagen later ontspoorde de onderhandelingstrein door een frontale botsing op de uitdijende nederzettingen. De Palestijnse leider Mahmoud Abbas verklaarde begin oktober dat praten geen zin heeft als Israëlische kranen en bulldozers ook tijdens vredesonderhandelingen de territoriale fundamenten van een Palestijnse staat ondermijnen.
Netanyahu is erin geslaagd om de bemiddelingspogingen van Mitchell te reduceren tot ‘onderhandelen over verdere onderhandelingen’. Gealarmeerd kwam de Europese Unie opdraven om in te praten op de conflictpartijen. Als teken van goodwill gaven Abbas en de Arabische Liga de VS een maand de tijd om Israël tot rede te brengen.
Dit weekend lekte de ‘strategie’ van de VS uit. In ruil voor een verlenging van het moratorium met een tweetal maanden zou Israël een waslijst aan diplomatieke, militaire en strategische cadeaus aangeboden gekregen hebben. De drie miljard dollar aan jaarlijkse steun zou verhoogd worden. Daarnaast deden de VS de belofte om een jaar lang elke Veiligheidsraadsresolutie die Israël als onderwerp heeft te vetoën. Verder werd Israël gesofisticeerde wapens en zelfs satellieten beloofd, en ga zo maar verder. Pappen en nathouden dus. En toch blijft Israël Oost-Indisch doof. Obama zou zich beter de vernedering besparen door eerder een voorbeeld te nemen aan één van zijn voorgangers: George Bush senior.
Niet verleiden maar dreigen
In 1991 zette Bush tijdens de Madridonderhandelingen de toen even onverzettelijke Israëlische premier Yitzhak Shamir (Likud) voor de keuze: de Palestijnse gebieden óf Amerikaanse hulp. Shamir hield het been stijf, maar in de aanloop naar de Israëlische verkiezingen richtte Bush zich rechtstreeks tot de Israëlische bevolking. Amerikaanse steun was niet gegarandeerd als Shamir en de zijnen de verkiezingen zouden winnen was de boodschap. Resultaat: Labour onder leiding van Yitzhak Rabin won de verkiezingen, een jaar later zag het (ondertussen vergane) Oslo-vredesproces het licht. Obama moet Netanyahu voor dezelfde keuze zetten wil hij de geschiedenis ingaan als de Amerikaanse president die het Israëlisch-Palestijns conflict heeft ontrafeld.
Daarnaast dient Obama de EU te erkennen als een volwaardige partner door een gedeelde bemiddelingsrol. De Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid van de EU, Catherine Ashton, lijkt immers eindelijk uit haar slaap ontwaakt te zijn. Ashton die gedurende de eerste onderhandelingsrondes voor de afwezigheid had gekozen, zag ‘plots’ in dat ze voorbij gedribbeld kon worden door een ongeduldige Nicolas Sarkozy, zijn minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner en diens Spaanse evenknie, Miguel Angel Moratinos, die zelf openlijk solliciteerden naar een rol in het bemiddelings- en onderhandelingsproces.
De EU moet zich evenwel hoeden voor ambiguïteit. De laatste tijd zendt de EU immers dubbele signalen uit naar Israël. Enerzijds verklaart de EU doorlopend dat het Israëlische nederzettingenbeleid illegaal is onder internationaal recht. Anderzijds krijgt Israël zicht op een ‘strategisch partnerschap’ met de EU. Op de Europese Raad van 16 september werd dit tipje van de sluier opgelicht. We zouden hieruit kunnen afleiden dat een meer coöperatieve houding van Netanyahu in de onderhandelingen hem de opwaardering van de EU-Israël relaties zou opbrengen. Deze relatie zou inhouden dat Israël van zowat alle rechten van het EU-lidmaatschap zou kunnen genieten zonder zich evenwel te moeten onderwerpen aan de plichten die een werkelijk EU-lidmaatschap met zich mee zou brengen… Hoeft het nog gezegd dat eens het strategisch partnerschap een feit is de prikkel voor Israël om de onderhandelingen voor een tweestatenoplossing verder te zetten als sneeuw voor de zon zal verdwijnen?
Realisme
De EU moet wachten met het opwaarderen van de relatie met Israël tot er een werkelijk vredesakkoord uit de bus komt. Mocht Netanyahu zich actief blijven verzetten tegen een vergelijk met de Palestijnen dan moet de EU Israël zelf eindelijk laten opdraaien voor zijn bezetting van de Palestijnse gebieden zoals de vierde Conventie van Genève het voorschrijft. Gedaan met het miljardeninfuus voor de Palestijnse Autoriteit. Daarnaast moet de EU dan ook de voordelen die Israël vandaag de dag haalt uit de associatie met de EU bevriezen. Deze rechtlijnigheid zou Israël dwingen in de internationale pas te lopen.
Het wordt tijd dat de VS en de EU wat meer realisme, moed en zelfrespect aan de dag leggen. In de houding van de VS en de EU jegens Israël is het glas noch half vol noch half leeg. De VS en de EU vulden tot nog toe simpelweg het verkeerde glas. De noten zijn gekend en het klavier voorhanden, nu nog de pianist.
De auteur is politicoloog en auteur van het boek ‘Europa, Israël en de Palestijnen’ dat op 21 oktober 2010 verschijnt bij Academic & Scientific Publishers.
